مهدی نادری، حسام عبیری، احسان امیرزاده گوغری، علیرضا عبداله زاده، مصطفی جان نثاری
چکیده
معاونت رفاه اجتماعی بر اساس وظایف قانونی خود موظف به تدوین سیاست‌های مقابله با فقر است. فقر آموزشی یکی از شاخه‌های فقر در تدوین اینگونه سیاست‌ها است. یکی از راه‌های مقابله با فقر آموزشی بهبود نظام آموزش‌های فنی و حرفه‌ای است. در پژوهش ذیل عملکرد سازمان آموزش‌های فنی و حرفه‌ای کشور بررسی‌شده و ارتباط آن با فقر مشخص خواهد شد.
بر اساس مطالعه و روش‌شناسی مورد تأیید سازمان یونسکو و استفاده از داده‌های ثبتی پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان و سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور، یکی از نخستین ارزیابی‌های شاهد محور (داده محور) سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور در گزارش شرح داده می‌شود. جهت شناخت مسایل و ریشه ها از مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته استفاده شده است . بر این اساس، عملکرد سازمان در پنج حوزه بررسی‌شده است.
در حوزه اول- حوزه مالی- بسیاری از دوره‌های آموزشی در حالتی بسیار دور از حالت صرفه اقتصادی اداره می‌شود. در حوزه دوم- دسترسی و مشارکت- باوجود دسترسی مناسب در استان‌های کمتر توسعه‌یافته و بعضاً محروم، مشارکت در آن‌ها میزان کمی از پتانسیل مجموعه را پوشش داده است. در این بخش به دلیل نبود سیاست مشخص جهت تخصیص منابع به آموزش‌های دارای یارانه، دهک‌های پایین به نسبت دهک‌های دیگر مشارکت کمتری داشته‌اند. در حوزه سوم- کیفیت آموزش- نزدیک به ۶۰% از افرادی که دوره‌ها را به اتمام رسانده‌اند، فارغ‌التحصیل شده‌اند. در حوزه چهارم- ارتباط با بازار کار- تنها ۱۶% از کل افراد توانسته‌اند پس از فارغ‌التحصیلی اشتغال یابند.همچنین بسیاری از رشته‌ها و بسیاری از مراکز درصد اشتغال کمی ایجاد کرده و درآمدزایی کمی نیز برای فارغ‌التحصیلان به همراه داشته است. درنهایت در حوزه پنجم-حکمرانی- نشان داده می‌شود که آموزش اقشار آسیب‌پذیر جزئی از مأموریت سازمان نبوده است؛ ساختار مالی به‌شدت وابسته بودجه دولت بوده و سازمان درآمد‌های ناچیز دارد. پس از تعیین شاخص‌ها، تشخیص مسائل در سازمان و جمع‌بندی آن، با استفاده از تجربه‌های کشورهای پیشرو در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای راهکارهای زیر پیشنهاد خواهد شد.
- طراحی رشته‌های نوین و بازطراحی رشته‌های پیشین
- ارزیابی و اصلاح رشته و مراکز بر اساس پاسخگویی به نیاز بازار کار- راهکار کوتاه‌مدت
- همکاری با مراکز کاریابی و شرکت‌های بزرگ جهت شناسایی مشاغل و ارتقا مهارت به همراه اصلاح نظام تأمین مالی
- اختصاص منابع بیش از قبل جهت آموزش شاغلین در جهت حفظ، ارتقا و بهره‌وری شغل
- بهبود تخصیص یارانه آموزشی و شمول اقشار آسیب‌پذیر در برنامه‌های آموزشی
واژگان کلیدی: آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، فقر، اشتغال، دسترسی و مشارکت، کیفیت آموزش، یارانه آموزشی، پایگاه داده